Jeśli zastanawiasz się, czy pierwsza pomoc jest obowiązkowa, to odpowiedź brzmi: tak. Każdy dorosły człowiek powinien znać zasady pierwszej pomocy i zobowiązany jest do jej udzielenia w razie potrzeby, o ile nie stanowi to dla niego zagrożenia. Dobrze, jeśli podstawowe reguły udzielania pierwszej pomocy zna także młodzież – nigdy nie wiadomo, kiedy taka wiedza się przyda. Z tego artykułu dowiesz się, co to jest pierwsza pomoc przedmedyczna i jakie są główne zasady jej udzielania.
Co to jest pierwsza pomoc?
Pierwsza pomoc to wszystkie czynności, jakie można i należy wykonać przed przyjazdem na miejsce zdarzenia wykwalifikowanych służb medycznych. Są to zarówno czynności podtrzymujące funkcje życiowe (krążenie, akcję serca, oddychanie), jak i takie, które polegają na podstawowym zaopatrzeniu rany czy zapewnieniu poszkodowanemu bezpiecznej pozycji w oczekiwaniu na przyjazd karetki. Zakres i specyfika pierwszej pomocy medycznej zależą od okoliczności zdarzenia i tego, jakich obrażeń doznał poszkodowany. Udzielenie pierwszej pomocy może być konieczne zarówno w zakładzie pracy, jak i na uczelni, w szkole, w środkach transportu, w miejscu publicznym lub w domu.
Nieszczęśliwy wypadek lub nagłe zatrzymanie funkcji życiowych może zdarzyć się wszędzie i każdemu bez wyjątku. Dlatego im więcej osób zna zasady udzielania pierwszej pomocy, tym lepiej. Wiedza ta wchodzi w zakres szkolenia BHP, zwłaszcza szkoleń okresowych i zgodnie ze znowelizowanym rozporządzeniem Kodeksu pracy jest obowiązkowa dla wszystkich pracowników publicznych i niepublicznych placówek oświatowych. Oznacza to, że nie tylko nauczyciele, ale także pracownicy administracyjni i pozostały personel szkół i przedszkoli musi zostać przeszkolony w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Pierwsza pomoc krok po kroku
Każdy, kto jest świadkiem zdarzenia, ma obowiązek zawiadomić odpowiednie służby medyczne i w miarę możliwości udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy przed ich przyjazdem.
Jeśli nie wiemy lub nie pamiętamy, jak postępować w danym przypadku, najlepszym rozwiązaniem jest zadzwonienie pod numer alarmowy 112 (bezpłatny na terenie całego kraju, niezależnie od długości połączenia), opisać sytuację i postępować zgodnie z zaleceniami dyspozytora. Jeśli konieczna jest np. resuscytacja, poinformuje on, jak ją prawidłowo wykonać i poinstruuje, jakie kroki podejmować w zależności od stanu poszkodowanego.
Niezależnie od tego warto znać podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy w różnych sytuacjach. Na przykład w przypadku oparzenia pierwsza pomoc polega na usunięciu w miarę możliwości źródła urazu i przeniesienia poszkodowanego w bezpieczne miejsce, o ile jego stan na to pozwala. Lżejsze oparzenia można opatrzyć za pomocą sterylnego bandaża i opatrunków, lepiej jednak poczekać na przyjazd służb ratunkowych. Jeśli u poszkodowanego doszło do zatrzymania funkcji życiowych, należy podjąć resuscytację i postępować zgodnie z zaleceniami dyspozytora. Natomiast pierwsza pomoc przy zadławieniu polega na jak najszybszym usunięciu ciała obcego z dróg oddechowych osoby poszkodowanej i przywróceniu prawidłowego oddychania. Należy to wykonać przed przyjazdem karetki, ponieważ liczy się każda sekunda.
Jeśli wydarzy się omdlenie, pierwsza pomoc to ułożenie osoby w bezpiecznej pozycji i zapewnienie dostępu świeżego powietrza. Omdlenie może zdarzyć się w środkach transportu i w miejscach publicznych osobom starszym i słabszym, kobietom w ciąży, a nawet dzieciom czy młodzieży. Nie wolno pozostawić takiej osoby samej sobie i nie zareagować. Przyczyn omdlenia może być wiele, dlatego pierwsza pomoc przedmedyczna polega na monitorowaniu stanu chorego i ewentualnie podjęciu czynności przywracających lub podtrzymujących funkcje życiowe do czasu przyjazdu karetki. W wielu miejscach – m.in. na stacjach metra – znajdują się defibrylatory służące do przywracania akcji serca.
Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia. Gdy pojawia się krwotok z nosa, pierwsza pomoc obejmuje zapewnienie poszkodowanemu pozycji, która zmniejszy krwawienie. W przypadku urazów takich jak głębokie rany należy przede wszystkim założyć opaskę uciskową, aby ograniczyć utratę krwi. Każda osoba udzielająca pierwszej pomocy powinna pamiętać także o własnym bezpieczeństwie. Apteczki samochodowe i te dostępne w placówkach różnego typu zawierają m.in. rękawiczki jednorazowe i maseczki do sztucznego oddychania.
Co ważne, za nieudzielenie pierwszej pomocy bez narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu siebie lub innych osób grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Pierwsza pomoc u dzieci
Rodzice i opiekunowie małych dzieci powinni dokładnie znać zasady udzielania pierwszej pomocy. Szkolenie z tego zakresu jest obowiązkowe dla wszystkich pracowników oświaty, ale są one przydatne w zasadzie każdej osobie dorosłej. Dzieci są szczególnie narażone na różnego typu obrażenia i nieszczęśliwe wypadki. Mogą one być zupełnie niegroźne, jak rozbite kolano podczas jazdy rowerem czy biegania, ale także bardzo poważne. Dość często nieszczęśliwe zdarzenia z udziałem dzieci mają miejsce w domu – kluczowa jest natychmiastowa reakcja i pomoc. Jeśli to możliwe, należy jak najszybciej zadzwonić pod numer ratunkowy, wykonywać polecenia dyspozytora i do czasu przyjazdu ekipy ratunkowej monitorować stan dziecka.
Pierwsza pomoc w miejscu publicznym
Jeśli jesteśmy świadkami zdarzenia lub wypadku w miejscu publicznym, pierwsza pomoc przedmedyczna powinna wyglądać w następujący sposób:
- Jeśli poszkodowany jest przytomny, wzywamy pomoc medyczną i czekamy na przyjazd karetki. W przypadku ran i krwotoku powinniśmy dołożyć starań, aby zatamować krwawienie – można zawiązać prowizoryczną opaskę uciskową z elementów garderoby.
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i oddycha, kładziemy go w pozycji bezpiecznej (na boku) i czekamy na przyjazd karetki. Jeśli oczekiwanie trwa dłużej niż 30 minut, powinniśmy zmienić pozycję poszkodowanego – ułożyć go na drugim boku. Należy monitorować stan poszkodowanego i ochronić go przed wychłodzeniem lub przegrzaniem (służą do tego np. koce termiczne wchodzące w skład apteczek samochodowych).
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha lub ma niewyczuwalne tętno, układamy go w pozycji bezpiecznej i podejmujemy akcję ratunkową. W pierwszej kolejności należy udrożnić drogi oddechowe poszkodowanego. W międzyczasie inni świadkowie zdarzenia (o ile tacy są) powinni zadzwonić pod numer 112 i wezwać karetkę. Dyspozytor dodatkowo będzie informować, co zrobić w danym przypadku do czasu przyjazdu ekipy medycznej.
Jeśli doszło do zatrzymania krążenia, należy użyć AED, czyli przenośnego defibrylatora. Jeśli w pobliżu nie ma defibrylatora, osoba udzielająca pierwszej pomocy powinna uklęknąć obok poszkodowanego, spleść dłonie i ułożyć je na górnej części mostka osoby poszkodowanej, a następnie wyprostować ramiona prostopadle do klatki piersiowej poszkodowanego i uciskać ją do głębokości 6 cm. Należy wykonać serię 30 uciśnięć, a następnie 2 oddechy ratownicze: jedną ręką zaciskamy poszkodowanemu skrzydełka nosa, a drugą odwodzimy jego żuchwę w dół, tak by otworzył usta. Oddech ratowniczy polega na wdmuchiwaniu przez jedną sekundę powietrza w usta poszkodowanego.
Resuscytację krążeniowo-oddechową należy kontynuować do czasu przyjazdu karetki lub przywrócenia poszkodowanemu funkcji życiowych. Prawidłowy oddech to 2 wdechy na każde 10 sekund.
W Manutan oferujemy szeroki wybór apteczek, które zawierają akcesoria potrzebne, by udzielić pierwszej pomocy.