Bezpieczeństwo pracowników to jeden z fundamentów dobrze funkcjonującej firmy. Choć wypadki przy pracy nie należą do codzienności, to ich ryzyko zawsze istnieje – zarówno w biurze, jak i na hali produkcyjnej. Dlatego każda firma powinna być przygotowana na sytuacje awaryjne.
Jednym z podstawowych narzędzi, które umożliwia udzielenie pierwszej pomocy przedmedycznej, jest odpowiednio wyposażona apteczka w miejscu pracy. Jak ją skompletować, gdzie ją przechowywać i kto powinien być za nią odpowiedzialny?
Obowiązki pracodawcy – przepisy a praktyka
Zgodnie z art. 209 Kodeksu pracy, każdy pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy oraz wyznaczenia przeszkolonych pracowników do jej udzielania. Odpowiednie zapisy znajdują się także w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. Pracodawca musi:
- wyposażyć zakład w apteczki pierwszej pomocy,
- ustalić ich liczbę i rozmieszczenie w porozumieniu z lekarzem medycyny pracy,
- zapewnić ich właściwe oznakowanie i dostępność,
- powierzyć ich obsługę przeszkolonym pracownikom.
Co istotne, przepisy nie określają sztywno zawartości apteczki, dlatego jej skład powinien być dopasowany do charakteru i zagrożeń występujących w danym środowisku pracy.
Podstawowe wyposażenie apteczki w miejscu pracy
W każdej apteczce, niezależnie od branży czy wielkości zakładu, powinny znaleźć się podstawowe środki umożliwiające udzielenie pomocy w najczęstszych sytuacjach – skaleczeniach, oparzeniach czy krwotokach. Oto przykładowa zawartość, która powinna stanowić bazę każdej apteczki pracowniczej:
- plastry z opatrunkiem i bez,
- opatrunki jałowe,
- bandaże dziane i elastyczne,
- chusta trójkątna,
- kompresy gazowe,
- folia izotermiczna (koc ratunkowy),
- nożyczki z tępymi końcówkami,
- rękawiczki jednorazowe,
- ustnik do resuscytacji lub maska,
- środek do przemywania ran (np. sól fizjologiczna),
- instrukcja pierwszej pomocy z numerami alarmowymi.
Czego nie powinno być w apteczce?
Choć intuicja może podpowiadać, że warto do apteczki włożyć również leki, prawo tego zabrania. W apteczce firmowej nie powinno się przechowywać:
- leków przeciwbólowych,
- środków nasercowych,
- tabletek nasennych,
- kropli żołądkowych i do oczu,
- wody utlenionej,
- ligniny i waty,
- leków na receptę.
Wynika to zarówno z przepisów, jak i troski o bezpieczeństwo – źle podany lek może zaszkodzić osobie poszkodowanej, zwłaszcza w razie uczulenia.
Dopasowanie wyposażenia do specyfiki miejsca pracy
Wyposażenie apteczki nie powinno być uniwersalne – powinno być dostosowane do ryzyka zawodowego. W różnych środowiskach pracy mogą występować zupełnie odmienne zagrożenia.
Przykłady dopasowania apteczki do środowiska:
- Biuro – ryzyko skaleczeń papierem, oparzeń od czajnika, zmęczenia oczu od monitora. Apteczka może zawierać np. krople nawilżające do oczu.
- Magazyn – większe ryzyko urazów mechanicznych. Warto wyposażyć apteczkę w więcej bandaży, opatrunków i żel na oparzenia.
- Plac budowy – możliwość urazów ciężkimi narzędziami, konieczność błyskawicznego wezwania pomocy. Wskazane są maski, folia NRC, płyn do przemywania oczu.
- Nocna zmiana lub praca na zewnątrz – apteczki powinny zawierać latarkę, koc termiczny i środki umożliwiające wezwanie pomocy.
Zestawy apteczek dostępne w Manutan spełniają te kryteria – można wybrać m.in. modele zgodne z normą DIN 13157 do biura lub DIN 13164 do pojazdów i pracy w terenie.
Praktyczne wskazówki dotyczące lokalizacji i liczby apteczek
Prawidłowe rozmieszczenie apteczek w zakładzie pracy to warunek ich skuteczności. Pracownicy muszą mieć do nich łatwy i szybki dostęp.
Kluczowe zasady:
- Przyjmuje się zasadę: jedna apteczka na 15–20 pracowników.
- W budynkach wielopoziomowych apteczki powinny znajdować się na każdym piętrze.
- Powinny być dobrze widoczne i oznakowane – zielony krzyż na białym tle lub odwrotnie.
- Nie należy ich umieszczać w miejscach narażonych na wilgoć lub ciepło – optymalne są suche, chłodne pomieszczenia (np. kuchnia, korytarz, pomieszczenie socjalne).
Warto również zaplanować specjalne punkty pierwszej pomocy w miejscach o podwyższonym ryzyku – np. w laboratoriach, halach z toksycznymi substancjami lub w kuchniach zakładowych.
Gotowe zestawy apteczek – wygodne rozwiązanie dla firm
Wiele firm decyduje się na zakup gotowych apteczek z wkładem spełniających europejskie normy. To rozwiązanie wygodne, szybkie i dostosowane do różnych środowisk.
W sklepie Manutan dostępne są:
- Metalowa apteczka ścienna, zamykana na klucz, 60 x 45 x 16 cm, z wkładem BIURO,
- Plastikowa apteczka ścienna, zamykana na klucz,
- Plastikowa przenośna apteczka ścienna,
- Przenośna apteczka zakładowa z wyposażeniem.
Zaletą tych produktów jest standaryzacja – każda zawiera kompletną instrukcję, przemyślaną zawartość i często możliwość łatwego montażu na ścianie.
Utrzymanie apteczki w gotowości do użycia
Posiadanie apteczki to jedno – drugą równie ważną sprawą jest regularna kontrola jej zawartości. Niedopuszczalne jest, by w razie wypadku okazało się, że środki są przeterminowane lub brakuje podstawowych elementów.
Dobre praktyki:
- Prowadź spis wszystkich dat ważności – możesz go trzymać w apteczce lub jako arkusz elektroniczny.
- Wyznacz osobę odpowiedzialną za regularne kontrole – najlepiej przeszkoloną w zakresie pierwszej pomocy.
- Przeglądaj apteczkę minimum raz na kwartał, a po każdym użyciu – natychmiast.
- Produkty przeterminowane należy usuwać, a niektóre materiały opatrunkowe można przechowywać max. 5 lat po upływie daty ważności, jeśli opakowanie nie zostało uszkodzone.
Dzięki tym zasadom masz pewność, że apteczka będzie w pełni funkcjonalna, kiedy będzie naprawdę potrzebna.
Apteczki a zagrożenia biologiczne i pandemiczne
Pandemia COVID-19 wzmocniła świadomość pracodawców w zakresie profilaktyki i higieny. Choć obecnie nie ma obowiązku posiadania masek czy testów w apteczce, warto mieć je na stanie.
W wielu firmach dobrze sprawdzają się dodatkowe zestawy:
- maseczki chirurgiczne,
- rękawice nitrylowe lub lateksowe,
- środki do dezynfekcji rąk,
- testy antygenowe do użytku wewnętrznego.
Nie należy jednak wkładać tych produktów bezpośrednio do apteczki – powinny być przechowywane osobno, ale w bliskim sąsiedztwie.
Odpowiednio wyposażona apteczka w miejscu pracy to nie tylko spełnienie wymogów prawnych, ale przede wszystkim wyraz odpowiedzialności i troski o zdrowie zespołu. Skład apteczki powinien być dostosowany do konkretnego zakładu – inny będzie w biurze, inny w warsztacie. Warto skorzystać z gotowych rozwiązań zgodnych z europejskimi normami, które ułatwiają dobór odpowiedniego zestawu. Kluczowe jest także regularne kontrolowanie zawartości i przeszkolenie pracowników.
FAQ
1. Czy apteczka w pracy musi zawierać leki przeciwbólowe?
Nie – zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w tym rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r., apteczki zakładowe nie powinny zawierać żadnych leków, w tym także środków przeciwbólowych, nasercowych, uspokajających czy dostępnych bez recepty. Głównym powodem jest ryzyko uczuleń, niewłaściwego zastosowania oraz braku wiedzy osoby udzielającej pomocy co do stanu zdrowia poszkodowanego. Nawet popularna tabletka przeciwbólowa może zaszkodzić, jeśli zostanie podana osobie np. z niewydolnością nerek lub uczuleniem. Dlatego zalecane jest wyposażenie apteczki wyłącznie w środki opatrunkowe i higieniczne.
2. Jak często należy kontrolować zawartość apteczki?
Zawartość apteczki powinna być regularnie sprawdzana, co najmniej raz na kwartał, a także po każdym użyciu. Celem kontroli jest:
- sprawdzenie dat ważności wszystkich elementów (zwłaszcza środków dezynfekujących i soli fizjologicznej),
- uzupełnienie braków powstałych po wykorzystaniu środków,
- ocena stanu fizycznego opakowań (czy są szczelne, nieuszkodzone, suche).
Warto wyznaczyć konkretnego pracownika – najlepiej przeszkolonego w zakresie pierwszej pomocy – do prowadzenia regularnych przeglądów i prowadzenia rejestru. Taki dokument można prowadzić w formie papierowej lub jako prosty arkusz kalkulacyjny.
3. Gdzie najlepiej umieścić apteczkę w biurze?
Apteczka powinna być umieszczona w łatwo dostępnym, widocznym i dobrze oznakowanym miejscu. Najlepsze lokalizacje to:
- kuchnia firmowa lub aneks socjalny,
- korytarze przy wejściu głównym,
- pomieszczenia socjalne blisko stanowisk pracy.
Nie zaleca się umieszczania apteczek w szafkach zamkniętych na klucz (bez jasnego dostępu) ani w pobliżu źródeł ciepła (np. piecyków, kaloryferów) czy wilgoci (łazienki, pralnie). Apteczka musi być oznakowana zielonym krzyżem na białym tle lub odwrotnie – zgodnie z międzynarodowymi standardami.
4. Ile apteczek powinno być w firmie zatrudniającej 50 osób?
Zaleca się, aby na każde 15–20 pracowników przypadała jedna apteczka pierwszej pomocy. W przypadku firmy zatrudniającej 50 osób, oznacza to co najmniej trzy apteczki, rozmieszczone w różnych częściach budynku, tak aby czas dostępu do apteczki nie przekraczał kilku minut. Dodatkowe apteczki warto umieścić na piętrach, w magazynach, halach produkcyjnych czy przestrzeniach wspólnych o podwyższonym ryzyku. Kluczowa jest nie tylko liczba apteczek, ale także dostępność przeszkolonych pracowników, którzy potrafią z nich skutecznie korzystać.